KKTC’de Ticari Markaların Tescili

Ticari markalar ticaretin ve  hayatının bir parçasıdır. Kullandığımız ürünleri birbirinden ayırmak, kimin tarafından üretildiğini ve ne içerdiğini bilmek bir tüketicin en doğal hakkıdır. Öte yandan bu markaları üreten firmalar ise kendi ürünlerini diğer markalardan ayırmak, kendi ürünlerinin standartlarını belirlemek ve piyasaların markalarına olan talepleri doğrultusunda daha çok kâr etmek amacı ile ve herhangi bir ihlale karşı markalarını korumak isterler. Bu yüzden bir markanın tescil edilmesi hem tüketici hem de o markanın üreticisi için çok önemlidir.

KKTC’de ticari markaları düzenleyen yasa Fasıl 268, 28/1995 Sayılı Ticari Markalar Yasası’dır.

Söz konusu yasa,  markayı “bir şekilli, alameti farikayı veya emtianın özel bir çeşidinin tanımını veya ticari ismini (brand), başlığı, simgeyi, etiketi, ismi, imzayı, sözcüğü, harfi, rakamı veya bunların herhangi bir birleşimini içerir” ifadeleriyle tanımlamıştır. Buradan hareketle markayı, bir ürünün diğer ürünlerden ayırt edilmesini sağlamak amacıyla kullanılan şekil, resim, grafik veya çizim gibi her türlü işaret olarak tanımlayabiliriz.

1. Markaların tescili

KKTC vatandaşı olsun veya olmasın, ticari markalar Resmi Kabz Memurluğu ve Mukayyitlik Dairesi’nde bulunan Ticaret Markaları Mukayyitliği’ne tescil edilir. Mukayyitlik, marka tescili için bir sicil bulundurmaktadır. Mukayyitlik, A ve B olarak iki kısma ayrılmış olan ve mesai saatlerinde kamunun incelenmesine açık bir sicili yönetim ve kontrol altında tutmaktadır. Resmi Kabz Memurluğu ve Mukayyitliği, ticari markaları türlerine göre 34 farklı sınıfa ayırmıştır. Ticari bir markanın tescili için müracaat her bir marka sınıfı için ayrı ayrı yapılmalıdır. Müracaat için marka örnekleri sunulmalı ve markanın şeklini ve rengini açıklayan bir marka tanımı yapılmalıdır. Marka tescili için yapılan müracaat KKTC’de ikamet eden bir vekil aracılığıyla da yapılabilmektedir. Tescil edilmeyen bir marka için markanın ihlalinden doğan zarar ziyan talepleri ile ilgili dava açılamaz. Ancak bu kural taklitle mal sürümü (passing off) ile ilgili dava açma hakkını etkilemez.

Ticari bir markayı sicilin A kısmına tescil ettirmiş biri, o ticaret markası ile ilgili mallar üzerinde münhasıran kullanım hak ve yetkisine sahip olur. Dolayısıyla tescilli markanın sahibinin izni olmadan o markanın sahibi olmayan bir kişi tarafından o ticaret markasının özdeşi olan veya tescil edilmiş olduğu mallarla ilgili ilgili olarak tüketiciyi, aldatıcı veya şaşırtıcı olabilecek kadar yakın benzerlikte ticari bir marka kullanırmış gibi o markayı kullanan ve/veya kullanımın o markanın bağlantılı olduğu ürünlerle ilişkili olarak reklam veya ilanlarda o markanın tescilli  ürünlerine atıfta bulunarak veya öyle algılanmasına sebep olacak şekilde bir kullanım şekli tescilli olan markanın ihlaline sebep olur.

2. Sicilin A Kısmına Tescil Ettirilen Ticari Markalar

Bir ticaret markasının sicilin A kısmına tescil edilebilir olması için aşağıdaki özelliklere sahip olması gerekmektedir;                                               

1. Gerçek veya tüzel kişinin öze1 veya belirli bir isme sahip olması,
2. Tescil için müracaat eden kişinin veya yetkili vekilinin imzası, 
3. Uydurulmuş veya icat edilmiş bir kelime veya uydurulmuş kelimelerin olması,
4. Ticari markanın, malların türüne veya kalitesine doğrudan atıfta bulunmaması ve kelimenin bir coğrafya adı veya bir soyadı içermemesi gerekmektedir.
5. Tescil edilmek istenen işaret veya markanın, mukayyitin tüm durum ve koşulları incelediğinde ve tescil edilmek istenen markanın kendiliğinden (inherently) ne ölçüde uyarlandığı göz önünde bulundurulduğunda ayırt edici olması gerekmektedir.

2.a - Sicilin A Kısmına Tescil Ettirilen Ticari Markanın İhlali Sayılmayacak Durumlar

Ticari markaların tescilli sahibinin izni olmadan o markanın veya o markanın ürünleri ile ilgili kullanım veya işlemde bulunan herhangi biri, ticaret markasını ihlal etmiş sayılır ve ihlalin neticesinde marka sahibinin uğrayacağı zararları gidermekle yükümlüdür. Ancak bazı durumlarda bir ticari markanın sahibi tarafından tescil edilmesine rağmen, o ticari markanın belli durumlarda başkası tarafından kullanılması, ihlale sebep olmayacaktır. İlgili yasa bu sayede bazı istisnalar getirmiştir. Buna göre;

1. Markanın tescilli sahibi, mallara ticaret markasını koymuş ve ticaret markasını daha sonra çıkarmamış veya silmemiş ise,
2. Herhangi bir zaman ticaret markasının kullanılmasına açıkça veya zımnen rıza göstermişse,
3. Verilen hak ihlâl edilmeksizin ticaret markasının kullanılabileceği başka malların bir parçasını oluşturan veya bu malların aksesuarları olarak üretilen mallar için kullanıldığında, eğer markanın kullanımı malların o markanın bir parçası olduğunu göstermek için makul olarak gerekli ise ve markanın kullanılmasının amacı ve etkisi, bu neden dışında, markanın bu şekilde kullanımı ticari olarak herhangi bir kişi ile mallar arasında bir bağlantı gösterme değilse,

birbirine çok benzeyen iki veya daha fazla tescilli ticaret markasından birinin bu şekilde kullanılması tescilli markanın sahibine haklarını ihlal ettiği yönünde yorumlanamayacaktır.

2.b - Sicilin B Kısmına Tescil Ettirilen Ticari Markalar ve Bu Markanın İhlalleri

Sicilin B kısmına tescil edilebilen markaların ayırt edici nitelikte olması yeterlidir. Ayırt ediciliği saptarken mukayyit ayırt ediciliğin kendiliğinden kaynaklanan veya başka ahval ve koşullar incelendiğinde ne ölçüde meydana geldiğini dikkate alabilir.

Bir ticaret markasının sicilin B kısmına tescili için; aynı ticaret markasının veya ayni ticaret markasının herhangi bir kısmının veya kısımlarının sicilin A kısmında aynı sahibi adına tescilli bulunması engel değildir. Bununla beraber sicilin A kısmına tescil için yapılan müracaatın reddedilmesi yerine mukayyit, müracaat sahibinin rızası ile tescili sicilin B kısmına yapabilir. Uygulamada sicilin B kısmına yapılan tescillerde genellikle ticari markaların coğrafi bir ismi veya bir soy ismi bulunmaktadır.

Daha önce bahsettiğimiz üzere Mukayyitlik tarafından tutulan sicilin diğer kısmı B kısmı olarak adlandırılır. A kısmına tescil edilen markaların sahiplerinin elde etmiş olduğu markayı münhasıran kullanma hakkı, sicilin B kısmına tescil edilen markaların sahipleri için de geçerlidir. Sicilin B kısmına tescil edilen ticari markaların ihlali ile ilgili mukayyitlik nezdinde yapılan başvurularda ve mahkemedeki davalarda, Fasıl 268, madde 8 altında belirtilen markaların ihlalinin söz konusu olduğu durumlar hariç, davalı marka sahibine karşı müdafaasında söz konusu marka ile ilgili kullanımın aldatıcı, yanıltıcı veya zihinlerde karışıklığa sebep olma olasılığı bulunmadığı veya şikayet konusu mallarla tescilli marka sahibinin malları arasında bir bağlantı olduğu izlenimi vermediğini kanıtlaması halinde, markanın ihlali söz konusu olmayacaktır. Ancak bu müdafaa sebebi yasanın 8. maddede belirtilen ihlal sebeplerine uygulanmaz.