Sözleşme İhlâli

Bu makalemiz ile tüm hukuk dallarında önem arz eden sözleşmenin ne olduğu, sözleşmenin geçerli bir sözleşme olabilmesi için yasa koyucunun hangi şartları aradığını ve en önemlisi de tarafların gerçekleştirmiş oldukları sözleşmeyi ihlâl etmeleri durumunda ne gibi sonuçlarla karşılaşacağını inceleyeceğiz.

Sözleşme Nedir?

Sözleşmeler Yasası’nın 10’uncu maddesine göre tüm anlaşmalar, sözleşme yapmaya ehil tarafların serbest muvafakatiyle, yasal bir ivaz karşılığında ve yasal bir amaç için yapıldıkları takdirde sözleşmedirler ve yazılı veya sözlü olarak veya kısmen yazılı ve kısmen sözlü olarak yapılabilirler veya tarafların davranışlarından zımnen istihraç edilebilirler.

Madde hükmünü dikkate alarak sözleşmeyi tanımladığımızda şunu söyleyebiliriz: Sözleşmenin tarafı olarak adlandırılacak olan kişilerin birbirlerine uygun irade beyanları sonucunda yasal bir ivaz karşılığında yasal bir amaç için yapılan hukuki sonuç doğurmaya yönelik olarak gerçekleştirmiş oldukları hukuki işleme sözleşme denmektedir.

Sözleşmenin İhlali Çeşitleri

Sözleşmenin tarafları arasında özgürce belirlenen sözleşme içeriği her sözleşme türüne göre değişiklik göstermektedir. Sözleşmelerdeki ihlallere değinmeden önce sözleşme türlerinden biraz bahsetmek de fayda vardır çünkü sözleşme ihlalleri de sözleşmenin türüne göre değişiklik göstermektedir:

Sözleşme türleri sözleşmenin hangi hukuk dalı altında gerçekleşeceğine göre değişiklik gösterebilmektedir. Örneğin iş sözleşmesi ve ihlâli İş Yasası kapsamında ele alınırken satış sözleşmesi Sözleşmeler Yasası’nın tipik sözleşmelerinden biridir. Dolayısıyla sözleşme ihlalleri de de sözleşmenin türüne göre değişmektedir. Örneğin en basitinden bir satış sözleşmesinde alıcının borcunu zamanında ödememesi satış sözleşmesinin ihlâli olurken iş sözleşmesi imzalayan işçinin sözleşmeye aykırı olarak başka bir işte çalışması iş sözleşmesinin ihlaline sebep olmaktadır.

Sözleşmenin ihlâli kısaca, tarafların sözleşme özgürlüğü sınırları içerisinde belirlemiş oldukları sözleşme şartlarından birine yahut birkaçına uymamalarına denmektedir. Diğer bir ifadeyle sözleşmenin ihlali taraflardan birinin sözleşmede var kurallardan birine yahut birden fazla maddesine aykırı davranmasına denmektedir.

Sözleşmenin İhlâli Durumunda Ne Yapılmalıdır?

Bir sözleşme ihlâl edildiğinde, böyle bir ihlâlden zarar gören taraf, sözleşmeyi ihlâl eden taraftan, sözleşmenin ihlâli sonucu uğradığı ve meselenin veya olayın olağan seyrinden doğal olarak ortaya çıkan veya tarafların sözleşmeyi yaptıkları sırada sözleşmenin ihlâli sonucu muhtemelen doğacağını bildikleri herhangi bir kayıp veya zarar ziyan için tazminat almaya hak kazanır.

Sözleşmenin İhlâl Edilmesi Sonucunda Çareleriniz Nedir?

Cezai Şart: Sözleşme ihlâl edildiği zaman, sözleşmede bir para miktarı böyle bir ihlâl halinde ödenecek miktar olarak belirtilmişse veya sözleşme ceza olarak herhangi başka bir şart içeriyorsa, sözleşmenin ihlâlinden şikâyetçi olan taraf, sözleşmeyi ihlâl eden taraftan sözleşmede belirtilen para miktarını, veya duruma göre şart koşulan cezayı geçmemek üzere makul bir tazminat almaya hak kazanır.

Maddi Tazminat: Bir sözleşmeyi haklı olarak fesheden bir kişi, sözleşmenin yerine getirilmemesi sonucu uğradığı zarar için tazminat almaya hak kazanır. Sözleşme hiç gerçekleştirilmiş olmasaydı alacaklı da hiç meydana gelmeyecek olan ve borçlu tarafından tazmin edilmesi gereken zarar anlamına gelmektedir. Bu zarar sözleşmenin feshi halinde istenebilir. Bir sözleşme ihlâlinden meydana gelen kaybın veya zarar ziyanın hesaplanmasında, sözleşmenin ifa edilmemesinin sebep olduğu sıkıntıya çare bulunması için var olan imkânlar dikkate alınır.

Manevi Tazminat: Sözleşmeler Yasası’nda sözleşmenin ihlâl edilmesi sonucunda manevi tazminatın verilip verilmeyeceğiyle ilgili bir hüküm bulunmasa da sözleşmenin ihlâl edilmesi sonucunda eğer tarafın kişilik haklarına bir zarar meydana gelmişse manevi tazminat talep edilebilmektedir.

Sözleşmenin Aynen Uygulanmasını Talep Etme: Geçerli bir sözleşme yazılı olarak yapılmış  ve tüm taraflarca imzalanmış ise, Mahkeme tüm ahval ve koşulları dikkate aldıktan sonra sözleşmenin aynen uygulanmasının makul olmayan veya başka suretle hakkaniyet ve adalete ters düşen bir durum yaratmayacağı veya pratikte olanaksız olmayacağı görüşündeyse, sözleşmenin aynen uygulanması hususunda emir verebilir. Ancak şunu da önemle belirtmek gerekir ki taşınmaz mal satışına ilişkin sözleşmelerde,  Arazi Satışı (Aynen İfa) Yasası’nda belirtilen sınırlı  şartlar oluşmadıkça Mahkeme tarafından aynen ifa emri verilemez.